Herman; 3 december
Analyse van een gedicht
Zoals een hartslag belangrijk is voor een mens, zo is metrum of maat belangrijk voor een gedicht. Het metrum zorgt er samen met de rijmende klanken voor dat een gedicht 'loopt'. Een incidentele afwijking van dit metrum, een antimetrie, zorgt er voor dat de boel niet te hard weg rent, en dat men het gedicht uit heeft voordat men erover heeft kunnen nadenken.
Bovenstaande dingen zijn voor een dichter als recepten voor een kok. Men dient er zeker rekening mee te houden. Dat het gedicht geschreven als idee van 27 november wat dit betreft nogal wat steekjes laat vallen, laat ik nu even zien. Beklemtoonde lettergrepen geef ik aan met een streepje, onbeklemde worden bekroond met een puntje.
(- .)
Slagveld
I
(- .)(- .) (- .) -
In Verdun, net in de grond
(- .) (- .)(- .)( - .) (. -)
liggen twee soldaten, dod'lijk gewond
(. -)(. -) (. -)
te rusten na hun dood.
II
(. -) (. -) (. -)(. -)
Het mes doorstak de Duitse mens,
(. - .) (. - .)(. - .) . -
de kogel doorboorde de Fransoos naar wens;
(. - .) (. - .) -
Zo hebben z'elkaar gedood.
III
(- . .)(- . .) (- . .)-
Hadden ze in een compromis gezegd:
(. - .) (. - .)(. -
De oorlog wordt eender beslecht
(. - .)(. - .) .
als wij nu naar huis toe gaan,
IV
(. - .)(. - .) (. - .)(?)-
Dan waren ze niet zinloos dood gegaan
(. - .)(. - .)( . - .) . -
want een officiersman heeft hetzelfde aan
(. -) (. -)(.)(. -)(. -)
een niet aanwezig of dode man.
V
(. -) (. -) (. -) (. -)
Op deez' manier was World War één
(. -) (. -)(. -) (. -)
precies geëindigd als voorheen.
(- .)(- .)(- .) (- .)(- .) -
Met gelijke winnaar, met hetzelfde eind'.
VI
(. -) (. (.) -) (. -)(. -)
Maar toch hadden dan twee vrouwen kans
(. -) (. -) (. -) (. -)
om met hun man, Heinrich of Frans
(. -)(. -) (. -)
gelukkig dood te gaan.
VII
(. -)(. -) (. -)(.) (. -)
Maar zonder dat te hebben gedaan
(- . .)(- . (?) .) (- (?) . ) -
liggen de mannen nu gezaaid als graan
(- . .) - . (- . .) -
tussen de wormen, onder het gras.
VIII
(. -)(. -) (. -)(. -)
Dus in Verdun onder de grond
(- . .) (- . .)(- . .)-
liggen twee mannen geheel ongegrond
(. -)(. -) (. -)
te rusten na hun dood.
Men kan zien dat bijna alle metra aanwezig zijn in dit gedicht. Van de meest voorkomende komt alleen de anapest(..-) niet voor. In I wordt bijvoorbeeld in regel 2 zomaar van trochee (-.) naar jambe(.-) overgestapt. In II wordt dan vervolgens nog even vastgehouden aan de jambe, maar na een regel verschijnt de amfibrachus(.-.) in het spel. Nadat II dood heeft benadrukt met een antimetrische -, dit om zijn betekenis te benadrukken!!, vindt III het door II gebruikte metrum echter niet zo plezant en stapt daarom over op de dactylus(-..) om na een vervormd compromis toch maar II te imiteren met de amfibrachus(.-.). IV begint met amfibrachus, maar eindigt met een jambe. V doet precies het omgekeerde van I. VI geeft daarentegen met een ingeslikt hadden wel een consistent metrum (jambe). VII probeert dit ook te zijn, maar kan niet trouw zijn aan de jambe en trouwt na scheiding met de dactylus. Het allerlaatste deel is op een slippertje na met de dactylus geheel loyaal aan de jambe.
Het is dus een grote potpourri van metra. Hoewel ik in het allerlaatste gedeelte ( VII) de metrumwisseling wel leuk (goed) vind, (gesteld dat de jambe voor dit gedicht toepasselijk is, maar hier kom ik later op terug) deze geeft de lezer de dwang om de middelste regel waarin de conclusie staat niet zomaar te vergeten, is me dat geschakel tussen de verschillende metraeen beetje te veel. Oftewel het is niet helemaal gepast.
Dat een metrum zeer veel met de inhoud van het gedicht te maken heeft laten de volgende zinnen wel zien:
Dan schrei ik, dan zucht ik, dan vlucht ik van schrik.
Wie is er op aarde zo treurig als ik.
Deze twee regels zitten aan elkaar met een amfibrachus(.-.). De amfibrachus verondersteld echter iets danserigs, iets vrolijks. Nu de inhoud van dit gedicht verteld nu niet bepaald iets vrolijks. Dus het is zeer belangrijk om metrum en inhoud goed op elkaar af te stemmen.
Nu vraag ik mij af of een twee-delig metrum, waarmee men het gedicht is begonnen en waarmee men dus het gehele gedicht dan van metrum moet voorzien, wel geschikt is voor het gekozen onderwerp. Anders krijgt regels zoals in het gedicht 'Het Ei van Dick Bruna:' Er lag een ei, zo wit als sneeuw, midden in het gras. En niemand van de dieren wist van wie dat ei toch was.'
Oftewel: De uitvoering van het metrum is zoals men kan zeggen middelmatig. Maar de inhoud is wel leuk, en dat maakt weer veel goed.
P.S. Volledigheidshalve geef ik hieronder de volledige tekst van het gedicht 'Het Ei' van Dick Bruna.(Sla mij niet dood op interpunctie.)
Het ei
Er lag een ei zo wit als sneeuw midden op het gras.
En niemand van de dieren wist van wie dat ei wel was.
De kip zei: O, ik zie het al. Het is een kippeëi.
En ik ben kip zoals je ziet, het ei is dus van mij!
Nee zei de haan, dat ik niet waar. Dat eitje is van mij.
Het is toch veel te groot voor jou, het is een haneëi.
Ha zei de poes, dat dacht je maar, een haan legt toch geen ei?
Straks zullen jullie het wel zien: Het is een poezeëi!
Ach riep de hond, een poezeëi. Wat doe je toch weer raar.
Een poesje dat een eitje legt. Ha ha ik lach me naar.
Maar toen de hond dat had gezegd, toen zei het eitje krak.
En aan het barstje kon je zien, dat het in tweeën brak.
Er kwam geen poesje uit het ei, geen kip en ook geen haan.
Er kwam een lief klein eendje uit. Ja, kijk het maat eens aan.
Het eendje zei: Daar ben ik dan, en stapte uit het ei
Ik heb een beetje honger. Zeg wie haalt er wat voor mij?
Het poesje draaide zich vlug om, haar staartje in de lucht.
Kom kip, kom haan we gaan meteen. Dan zijn we snel weer terug.
Ze zochten zachte stukjes brood, dat vinden eendjes fijn.
En op dit plaatje kun je zien, hoe druk ze bezig zijn!
Toen brachten zij ze naar de eend, die zachte stukjes brood.
Zo werd het eendje heel gezond en dik en ook heel groot!